Wapen van Workum 1426 |
Standbeeld Grote Pier |
Het Gasthuis |
Workumer munt |
Laken industrie |
Deel 3 tijdvak 1426-1523
1450
Op de plaats van de schippersherberg “De Zwaan” aan het eind van het Dwarsnoard, was in de middeleeuwen al bebouwing . Daarmee wordt aangetoond dat Workum vanaf de sluis een lintbebouwing had van bijna twee kilometer. Ook was er al een marktplein, vierkant van vorm. Bij de restauratie van de voormalige herberg is aardewerk gevonden uit het midden van de 15e eeuw. Dat het pand toen al als herberg diende weten we niet zeker, maar van hieruit voeren wel de boten via de Hollemar, Workumermar en Parregaastermar naar Bolsward en verder.
1455
Omstreeks deze tijd moet de “Nije Delfte” (later de Djippe Dolte) gegraven zijn. Vermoedelijk was de doorvaart door Workum voor grotere boten met de 19 bruggetjes te lastig geworden. Ook bood deze nieuwe gracht enige bescherming voor de stad. In deze periode werd Het Vliet ( Korte- en Lange Vliet ) gegraven waardoor vanuit Workum een aantal dorpen beter bereikbaar waren.
1480
Workum werd een bloeiende stad, met veel handel in de overzeese gebieden. Maar ook met de visserij, de landbouw en de nijverheid in en om de stad werd behoorlijk wat geld verdiend. Workum was toen mede zetel van de Friese regering. Het is daarom niet verwonderlijk dat men in deze periode is begonnen met het bouwen van een grotere kerk en toren. Bij latere restauraties zijn fundamenten van het koor van deze kerk terug gevonden.
1480
In deze welvarende en steeds belangrijker wordende stad was er voor de magistraat behoefte om een eigen stadhuis te bouwen. Workum was daarmee de eerste stad in Friesland met een eigen stadhuis. Ook bezat Workum in die periode het recht van een eigen muntslag. In de muntenverzameling van het Fries museum is daarvan nog een exemplaar te bezichtigen.
1484
Rond deze tijd was er in Workum al een Gasthuis of Proveniershuis. Bij het Gasthuis was ook een kerkje of kapel. In dit huis kochten oude mensen zich in van hun oude dag te genieten. Later in 1649 werd het omgezet in een weeshuis. Het kerkje was toen al niet meer in gebruik.
1504
George van Saksen regeerde in Friesland van 1504 tot 1515. Hij stelde orde op zaken in dit rumoerige gewest. Leeuwarden werd tot hoofdstad benoemd. Ook de adel en geestelijken moesten nu net als de gewone mensen belasting betalen. Het munt- en gewichtstelsel werd geregeld en er werden accijnzen op allerlei waren ingevoerd. De Workumer El ( 71 cm ) werd als lengtemaat ingevoerd voor heel Friesland. Dit toont aan dat Workum een centrumfunctie vervulde in de linnen- en lakenhandel. Onder het Saksische bewind was Workum één van de belangrijkste steden van Friesland.
1514
De hertog van Gelderland bond de strijd aan met de Saksen om Friesland te veroveren.
Toen hij de Friezen beloofde dat ze geen belasting hoefden te betalen, steunden ze de Gelderse troepen. Workum werd het middelpunt van veel oorlogsgeweld, plunderingen en
zeeslagen. Grote Pier was het beruchte hoofd van de vloot tegen de Hollanders. Grote delen van Workum werden verwoest. De Saksen staken uit wraak de kerk en toren in brand. Spoedig daarna werd Workum door de Geldersen ingenomen.
1514
Workum heeft belangrijke personen voortgebracht. Zo is in dit jaar Professor Doctor Petrejus Tiara in Workum geboren. Hij werd de eerste rector magnificus van Nederlands eerste universiteit in Leiden. Toen de tweede universiteit in Franeker werd gesticht werd hij daar hoogleraar. Er is in Workum een straat naar hem vernoemd
1522
De hertog van Saksen zocht steun bij Karel V om hem te helpen bij de strijd tegen de Geldersen. Maar de Keizer bood de Saksische hertog een groot geldbedrag en als tegenprestatie moest hij afstand doen van al zijn rechten op Friesland. Zo werd Friesland verkocht voor honderdduizend goudgulden aan Karel V.
1523
Karel V nam dus de macht over. Hij werd landheer over de Nederlanden, koning van Spanje en keizer van Duitsland. Hij hield vast aan de eenheid van de kerken en trad hard op tegen anders denkenden. Een rustige periode brak aan in Workum. Er werd een armenzorg ingesteld voor zieken, wezen en vondelingen. Ook kon men beginnen met de herbouw van de kerk. Het tijdperk van de Schieringers, Vetkopers, Saksen en Geldersen was voorgoed voorbij.
Thijs de Vries
 | 
